مقدمه

مسكن و ساختمان یكی از مهم ترین بخش های اقتصادی كشور بوده و طیف گسترده ای از سایر صنایع را برای فعالیت های خویش به همراه دارد. اصلاح الگوی ساخت و ساز، بهره برداری و بازیافت مصالح (در پایان عمر ساختمان) از دغدغه های مهم كشورها برای توسعه پایدار‌ می‌باشد. بحث مصرف انرژی در ساختمان، از مرحله طراحی ساختمان شروع شده و تا مراحل پیاده سازی، اجرا، نگهداری و مرحله استفاده و بهره برداری از آن ادامه پیدا‌ می‌كند.

معاونت امور مسکن شهری و زیر مجموعه های استانی در این راستا مسئولیت برنامه ریزی، تامین زمین و انجام مطالعات و تهیه طرحهای لازم برای پروژه های احداث مسکن کم درآمد، تأمین منابع اعتباری اعم از تسهیلات بانکی و منابعی از بنیاد مسکن و کمک هایی که از طرف دولت و حساب 100 امام (ره) در بودجه های سالیانه پیش بینی میشود را بر عهده دارد.

اهداف حوزه مسکن شهری

هدفهای کوتاه مدت برای حوزه مسکن شهری متاثر از اصول 30،31 و 43 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 و اساسنامه مصوب بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تعریف می شود که اصول کلی آن در سال 95 عبارت است از :

1.         توجه به اقتصاد مقاومتی جهت بالا بردن ظرفیت اشتغال از طریق تعریف پروژه ها مسکن کوچک مقیاس در شهرهای کشور

2.         استفاده از مصالح و امکانات تولید داخل به منظور تقویت آنها در اجرای تولیدات اقتصاد مقاومتی

3.         توجه به عوامل اصلی در تولید مسکن از جمله بحث مقاوم سازی، تولید مسکن با مصرف انرژی کمتر( عایق سازی واقعی) زیبا سازی در فضای داخلی و بیرونی برای تولید کالای با دوام (رعایت اصول مقاومتی و پدافند غیر عامل)

4.         تأمین مسکن با شرایط مناسب برای محرومینی که فاقد مسکن هستند (با حداکثر تعداد ممکن، متاثر از امکانات و تسهیلات)

5.         پرداختن به فضاهای باز و طراحی فضاهای عمومی در مجموعه های احداثی، توجه به تأمین تأسیسات زیربنایی (آب، برق، ...) و سبزینگی و فضای جمعی، به منظور پاسداشت خانواده و کودکان در محیط زندگی.

6.         پیگیری و تلاش برای اتمام مسکن مهر در جهت کمک به متقاضیان و خانواده های در انتظار با استفاده از تمامی امکانات موجود

ماموریت و عناوین فعالیت های مهم حوزه مسکن شهری

مجموعه متنوعی از فعالیت های مرتبط با تامین مسکن و به تعبیری زنجیره تولید مسکن، مدیریت اجرا و بهره برداری از پروژه های مسکن مهر و ساخت ساختمان ها و فضاهای اداری در حوزه مسکن شهری در نه ماهه اول سال 1395 انجام شده است.

1.         تامین زمین و آماده سازی

2.         تهیه گزارش های اقتصادی پروژه ها (گزارش هزینه، فایده)

3.         تهیه طرح و دریافت پروانه

4.         پیشبرد و تکمیل پروژه های مسکونی در دست اجرا

5.         شروع پروژه مسکونی جدید

6.         واگذاری و اعطای سند به متقاضیان

7.         مسکن مهر

8.         ساخت ساختمان ها و فضا های اداری

9.         ساخت پروژه های اداری، بهداشتی و مذهبی

10.       تهیه گزارش های برنامه ای، انجام پروژه های پژوهشی و تحقیقاتی

دفتر برنامه‌ریزی و تحقیقات  مسكن شهری

با توجه به اهمیت و لزوم برنامه‌ریزی خصوصاً در پروژه‌هایی كه زمان بر بازدهی و رسیدن به هدف آن نقش بسزایی دارد، تأثیر برنامه‌ریزی در بخش مسكن آشكار می‌شود. در همین راستا دفتر برنامه‌ریزی حوزة مسكن شهری با محوریت فناوری و تكنولوژی نوین ساختمانی، برنامه‌ریزی مسكن و اقتصاد مسكن تشكیل شده است.

در همین راستا دفتر برنامه‌ریزی حوزة مسكن شهری بنیاد مسكن انقلاب اسلامی وظیفه نظارت بر پیش‌بینی اجرای پروژه‌ها در زمان معقول و مقایسه عملكرد اعتبار پروژه‌ها در مقاطع زمانی سه ماهه با پیش‌بینی آن را بر عهده گرفت تا از افزایش هزینه ساخت به هر دلیل جلوگیری بعمل آید. علاوه بر نظارت بر عملكرد اعتباری پروژه‌ها، سیاست‌گذاری و راهبری حوزة مسكن شهری نیز از وظایف اصلی دفتر برنامه‌ریزی می‌باشد. بگونه‌ای كه از تبصره‌ها و قانونهای موجود در جهت بهره‌گیری حوزة مسكن شهری به بهترین نحو استفاده شود و نیز جهت بالابردن سطح كیفیت و امكان افزایش سرعت ساخت و پیرو مسئولیتهای جدید محوله بنیاد مسكن انقلاب اسلامی این دفتر اقدام به شناسایی سیستمها و زیر سیستمهای صنعتی ساخت و ساز نموده است.

اهم  فعالیتهای دفتر برنامه ریزی و تحقیقات مسکن شهری شامل موارد زیر است

الف - بخش برنامه‌ریزی مسكن

•          مدل بررسی امكان‌سنجی احداث و عرضه مسكن

•          طرح ارزیابی رضایتمندی بهره‌برداران واحدهای مسكونی بنیاد مسكن انقلاب اسلامی

•          طرح بررسی و تحلیل وضعیت مسكن به تفكیك شهرستان

•          بررسی توجیه اقتصادی پروژه‌های مسكونی

•          بررسی مسكن و ابعاد مختلف آن در ایران

•          بررسی ویژگیهای گروههای پایین‌درآمدی با تأكید بر وضعیت مسكن

•          بررسی ویژگیهای جمعیتی، كالبدی شهرهای كوچك (نمونه گیری)

•          نحوة امتیازدهی و تعیین اولویت واگذاری متقاضیان واحدهای مسكونی بنیاد مسكن انقلاب اسلامی

•          طراحی و راه اندازی سامانه مدیریتی حوزه مسکن شهری

•          تدوین سیاست های 5 ساله حوزه مسکن شهری

•          عارضه یابی و بررسی عملکرد حوزه مسکن شهری با توجه به ماتریس SWOT

•          تدوین آیین نامه طراحی و اجرا (ویرایش دوم)

ب - بخش اقتصاد مسكن:

•          درآمدی بر طرح جامع مسكن

•          نقدی بر طرح جامع مسكن

•          تهیه CD آموزشی نحوه تكمیل فرمهای پیش‌بینی و مقایسه‌ای بودجه

•          طرح تأمین مسكن خانوارهای كم‌درآمد شهری

•          كنترل و مقایسه عملكرد و پیش‌بینی اعتبارات استانهای مختلف و سنجش درصد تحقق آنها

•          برگزاری جلسات آموزشی تكمیل فرمهای منابع- مصارف و توجیه فنی- اقتصادی پروژه‌ها در استانها

•          بررسی توجیه فنی و اقتصادی پروژه‌های مسكن استانها

•          تغییر فرمهای توجیه فنی و اقتصادی پروژه‌های مسكن و انطباق آنها با قالب استاندارد فرمهای توجیهی

•          تنظیم موافقتنامه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی

•          تكمیل فرمهای ارسالی سازمان مدیریت از جمله: پیشنهاد طرح تملك دارایی، جدول گزارش پیشرفت عملیات پروژه‌های عمرانی، طرح تملك داراییهای سرمایه‌ای، طرح تملك داراییهای خام، گزارش پیشرفت عملیات پروژه  ، اولویت‌بندی طرحهای تملك سرمایه‌ای

•          تأمین مسكن محرومین

•          تدوین برنامه 5 ساله ساخت واحدهای مسكونی بنیاد مسكن

طراحی سامانه مدیریتی حوزه مسکن شهری 

باتوجه به حجم زیاد اطلاعات و تنوع آنها و همچنین گستردگی و پراکندگی پروژه های مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سطح کشور، نیاز به پردازش داده ها جهت تصمیم گیری بهینه مدیریتی احساس می گردید از این رو سیستم جامع به جهت پردازش وکنترل کمی ، کیفی و مالی پروژه ها با هم اندیشی مشاوران و دفاتر حوزه اقدام گردید به طراحی و بارگذاری سامانه جامع مدیریتی حوزه مسکن شهری شده است

بررسی  و شناسایی فن آوری و تکنولوژی های نوین ساختمانی

با توجه به پیشرفت روز افزون صنعت ساختمان در دنیای امروزی، دفتر نظارت و ارزیابی اقدام به شناسایی تکنولوژی های نوین ساختمانی در سطح داخلی و بین المللی نموده و نسبت به برگزاری جلسات متعدد کارشناسی با شرکتهای دانش بنیان ، تولیدکنندگان و صاحبان تکنولوژی و فن آوری های نوین جهت ارتقای کیفیت پروژه های مسکن شهری و استفاده از تجربیات و امکانات شرکت های فوق اقدام نموده است.

واگذاری واحدهای مسکونی مسکن شهری

در فرآیند ساخت وساز واحدهای مسکونی در حوزه مسکن شهری واگذاری واحدهای مسکونی به متقاضیان به عنوان محصول نهایی حوزه مسکن شهری میباشد. تهیه و به سرانجام رسیدن آن با مشارکت و هماهنگی تمامی همکاران حوزه مسکن شهری انجام میشود.از زمان اتمام عملیات ساختمانی در پروژه های مسکن شهری و عرضه واحدهای احداث شده به متقاضیان ثبت نام شده بر حسب پروژه های غیر حمایتی و پروژه های حمایتی ، گزینش انجام شده و پس از ثبت قرارداد، واحد های تخصیص داده شده ، تحویل و در نهایت انتقال سند رسمی بنام متقاضیان مذکور انجام می گیرد.​

  در این طرح که برای تامین مسکن دهکهای درآمدی سوم تا هفتم  پیش بینی شده است از طرف دولت زمین (به دو صورت اجاره 99 ساله وتقسیط 10 ساله)  و تسهیلات بانکی به مبلغ 1000 میلیون ریال  و تخفیف 50 % در عوارض شهرداری و خدمات سازمان نظام مهندسی در نظر گرفته شده است ، در طرح فوق تامین هزینه آماده سازی زمین به صورت قدرالسهم  هر متقاضی از زمین دریافتی و هزینه ساخت واحد بر عهده متقاضیان است.

 متقاضیان پس از اعلام عمومی در سه مرحله نسبت به ثبت نام و بارگذاری مدارک هویتی در سامانه tem در شهرهایی که زمین مورد نیاز توسط راه و شهرسازی تامین شده است اقدام نموده اند که پس از بررسی سوابق فرم ج و مالکیت نامبردگان توسط وزارت راه و شهرسازی، افراد واجد شرایط جهت کنترل سابقه سکونت حداقل 5 ساله و مدارک هویتی  به بنیاد مسکن معرفی شده اند.پس از تایید و کنترل مدارک فوق، متقاضیان نهایی جهت افتتاح حساب و واریز مبلغ آورده اولیه به مبلغ 400 میلیون ریال به بانک مسکن معرفی می شوند. پس از واریز آورده اولیه  در شهرهایی که زمین مناسب وجود دارد ، مراحل قرعه کشی پروژه یا واگذاری قطعات  به دو شکل فوق الذکر بر اساس بخشنامه های صادره با حضور مقامات شهرستان (نماینده دادستان محترم ، نماینده امام جمعه محترم ، نماینده اداره راه و شهرسازی و نمایندگان بنیاد مسکن به همراه متقاضیان ) تشکیل و انجام می گردد .

مسوولیت کارگذاری و ساماندهی متقاضیان طرح اقدام ملی شهرهای زیر 100 هزار نفر  ( نقده ، شاهیندژ، اشنویه ، سیه چشمه ، محمدیار) و همچنین شهرهای منطقه آزاد ماکو ( ماکو، شوط ، پلدشت و بازرگان ) به بنیاد مسکن واگذار شده است  بر اساس شیوه نامه ابلاغی طرح فوق ، ساخت پروژه ها به سه صورت (بنیاد ساخت ، گروههای ساخت 3 تا 10 نفر و انبوه ساز)پیشبینی شده است که متناسب با شرایط فرهنگی ، اجتماعی  و اقتصادی محلی  ساماندهی متقاضیان انجام می شود.